Εμπιστοσύνη. Η συγκολλητική ουσία στις ανθρώπινες σχέσεις και στον κοινωνικό ιστό. (δεύτερο μέρος)

Αφού παρέθεσα στο πρώτο μέρος τα εξωτερικά (τα εμφανή) χαρακτηριστικά του ανθρώπου που μπορεί να εμπνέει εμπιστοσύνη, θα προχωρήσω επιχειρώντας να συσχετίσω βαθύτερα χαρακτηριστικά και αρετές του, που αλληλοτροφοδοτούνται μέσα στην προσωπικότητά του.
Βαθύτερα μέσα του ο άνθρωπος εμπιστοσύνης έχει αρετές πολύ σημαντικές στις οποίες εμμένει ανυποχώρητα.Ας δούμε μερικές από αυτές:

Αυτοκυριαρχία
που σημαίνει: Είμαι κύριος του εαυτού μου και κρατάω κάθε μέρα και πιο δυνατά στα χέρια μου τη ζωή μου.
Αυτό συνεπάγεται “Ανάληψη των ευθυνών μας”. Σημαίνει ότι είμαστε πάντοτε πρόθυμοι και έτοιμοι ώστε:

• να αναλαμβάνουμε όλη την ευθύνη για τις επιπτώσεις των λόγων και των πράξεών μας, ολόκληρη την ευθύνη για τα αποτελέσματα της προσωπικής δουλειάς μας,
• σε μια ισότιμη συνεργασία (π.χ. μεταξύ συναδέλφων ή συνεργατών) αναλαμβάνουμε πρώτοι και θαρραλέα το μερίδιο της ευθύνης που μας αναλογεί και
• όταν είμαστε προϊστάμενοι ή ηγέτες μιας ομάδας αναλαμβάνουμε ολόκληρη την ευθύνη στις αποτυχίες της ομάδας μας και όταν η ομάδα σημειώνει επιτυχίες, αποδίδουμε επαίνους στην ομάδα κι όχι στον εαυτό μας.

Αισθάνομαι Κύριος του Εαυτού μου σημαίνει ότι ποτέ δεν ρίχνω την ευθύνη στους άλλους, αλλά ούτε στη μοίρα και την τύχη για τις δικές μου αποτυχίες.
Γνωρίζω καλά πως δεν είμαι κι ούτε πρόκειται να γίνω ποτέ αλάθητος.Είμαι λοιπόν έτοιμος να αποδεχτώ το λάθος μου και να το αναγνωρίσω αμέσως με θάρρος και ειλικρίνεια και αν χρειαστεί να το κάνω και δημοσίως.Είμαι επίσης έτοιμος αμέσως μετά να αναζητήσω τα αίτια του λάθους και τον τρόπο να το διορθώσω αλλά και να διορθωθώ εγώ ο ίδιος.
Αν το λάθος ήταν δικό μου και έγινε μέσα σε μια ομαδική συνεργασία αναλαμβάνω προσωπικά την ευθύνη της επανόρθωσης και αυτό καθησυχάζει τους συνεργάτες μου καθώς ξέρουν ότι δεν θα δεχτούν εκείνοι άδικες μομφές ή κατηγορίες ούτε και όλα τα βάρη της επανόρθωσης.

Η Υπευθυνότητα είναι συστατικό της αυτοκυριαρχίας.

Υπευθυνότητα σημαίνει επίσης ότι σε μια συνεργασία και σε κάθε συμφωνία με άλλους για κοινή δράση, είμαι αυστηρός στην εφαρμογή των συμφωνηθέντων αλλά και ταυτόχρονα επιεικής, δηλαδή δίκαιος τόσο με τον εαυτό μου όσο και με τους συνεργάτες μου.
Υπευθυνότητα σημαίνει ότι μπροστά σε απρόσμενες δυσκολίες, δεν θα είμαι εγώ που θα κάνω πρώτος πίσω και ότι γίνομαι παράδειγμα υπομονής και επιμονής και αποκούμπι για τους αδύναμους.

Η αυτοπειθαρχία είναι συστατικό της υπευθυνότητας.

Αυτοπειθαρχία σημαίνει ότι έχω επίπονα εξασκήσει τον εαυτό μου να είμαι ικανός να κάνω αυτά που πρέπει είτε μου αρέσουν είτε όχι προκειμένου να πειθαρχώ στους κανόνες ή στις συμφωνίες μιας ομάδας όπου συμμετέχω.Αυτοπειθαρχία σημαίνει να τιμώ πρώτα απ’ όλα τις δεσμεύσεις μου απέναντι στον εαυτό μου (που είναι και το δυσκολότερο).

Ταπεινότητα.
Δεν εννοούμε τη σεμνοτυφία - την υποκριτική ταπεινότητα, δεν εννοούμε τη ντροπαλή στάση ούτε την υποτίμηση του εαυτού μας σε σχέση με τους άλλους. Η ταπεινότητα δεν κάνει φασαρία αλλά και δεν προκαλεί τα βλέμματα με την επιτηδευμένη δήθεν υποχωρητικότητα και την επίπλαστη ευγένεια.
Ταπεινότητα εννοούμε τη στάση εκείνη που ακόμη και αν είσαι γεμάτος “βραβεία και παράσημα”, δεν τα κουβαλάς μαζί σου επιδεικνύοντάς τα οπουδήποτε βρεθείς. Αποφεύγεις τους κομπασμούς και την φλυαρία για τον εαυτό σου σε δημόσιες εμφανίσεις, αποφεύγεις τις παγίδες που σου στήνουν οι κόλακες.

Κανείς ποτέ δεν μπορεί να σε χαρακτηρίσει αλαζόνα.

Ταπεινότητα δεν σημαίνει να είσαι υποχωρητικός ή να ψαλιδίζεις τα φτερά σου ή να καταπνίγεις την ορμή, την τόλμη και την αγωνιστικότητά σου.
Έχεις αυτή τη γνήσια ταπεινότητα όταν είσαι διαρκώς αυτοκριτικός και αυστηρός με τον εαυτό σου χωρίς όμως να γίνεσαι ανελέητος μαζί του, χωρίς να γίνεσαι ενοχικός και βασανιστικός. Ταπεινός δεν είναι αυτός που διαρκώς αυτομαστιγώνεται.
Επίσης ταπεινότητα είναι όταν συχνά αναζητάς την κριτική των άλλων αξιολογώντας την και αξιοποιώντας την για να βελτιώνεσαι.

Η ταπεινότητα είναι παιδί της αυτογνωσίας.

Μπορείς, είτε με συντριβή για τα μεγάλα λάθη σου είτε με άνεση για τα μικρά σου, να αναγνωρίζεις όλα τα λάθη σου; Βεβαίως μπορείς όταν έχεις ανά πάσα στιγμή επίγνωση των αδυναμιών και μειονεκτημάτων σου, επίγνωση των περιορισμών των ικανοτήτων σου και των περιορισμών της πραγματικότητας.
Όταν η ταπεινότητά σου είναι γνήσιο τέκνο της αυτογνωσίας σου, τότε θα είσαι άτομο με υψηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση χωρίς ίχνος αλαζονείας ή ναρκισσισμού.
Τότε γνωρίζεις την αξία σου, τις ικανότητές σου, την υπεροχή σου ενδεχομένως αλλά ποτέ δεν σπεύδεις να τα προβάλεις με λόγια πριν αυτά εκδηλωθούν μέσα από τους καρπούς των πράξεών σου.
Ο ταπεινός μπορεί να έχει κι αυτός τις δικές του φιλοδοξίες και ανάγκες να ανέβει ψηλά. Έχει στόχους που εξυπηρετούν τους ανώτερους σκοπούς της δικής του ζωής αλλά βρίσκει πάντοτε τον τρόπο να τα υποτάσσει αν χρειαστεί ή να τα εντάσσει ανάμεσα στις φιλοδοξίες, τις ανάγκες και τους στόχους της ομάδας ή κοινότητας όπου ανήκει, του οργανισμού ή της επιχείρησης όπου εργάζεται, της πατρίδας που υπηρετεί.

Απλότητα.

Η απλότητα έχει πιο άμεση σύνδεση με το ένστικτο, τη διαίσθηση και την ενόραση (ενδοσκόπηση) και γι αυτό δημιουργεί σκέψεις και σχέσεις ουσίας και συμπαράστασης.
Δεν μιλάμε βεβαίως για απλοϊκότητα, δεν μιλάμε για πρωτογονισμό, δεν μιλάμε για την έλλειψη μόρφωσης και καλλιέργειας. Μιλάμε για την συνεχή ελαχιστοποίηση της περιπλοκότητας. Απλό είναι αυτό που απομένει όταν αφαιρούμε τα περίπλοκα, τις δαιδαλώδεις διαδρομές και τους πολυσύνθετους γρίφους.

Ζούμε ωστόσο σ’ ένα κόσμο περίπλοκο, γεμάτο ποικιλόμορφες και αλληλένδετες εξαρτήσεις. Πορευόμαστε μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο επιδιώκοντας πολλούς και αντικρουόμενους στόχους, διότι μέσα μας μαίνονται θύελλες εσωτερικών συγχύσεων και εσωτερικών συγκρούσεων.
Οι διαδρομές της δράσης μας γίνονται δαιδαλώδεις γιατί τέτοιες είναι πολύ συχνά και οι διαδρομές της σκέψης μας.
Θέλουμε να λύσουμε τα προβλήματά μας και αντί να τα απλοποιούμε, τα κάνουμε περιπλοκότερα. Αυτό όμως γίνεται γιατί δεν αναγνωρίζουμε ή και διότι δεν αποδεχόμαστε τα δεδομένα και τους περιορισμούς που υπάρχουν σε κάθε πρόβλημα. Δεν ορίζουμε σωστά τα προβλήματα.
Θέλουμε λύσεις του τύπου “και την πίτα ολάκερη και τον σκύλο χορτάτο”. Θέλουμε κέρδη χωρίς να καταβάλουμε το κόστος. Θέλουμε “μόνον τα εύκολα” και μάλιστα τα θέλουμε “εδώ και τώρα”. Γινόμαστε υπερβολικοί μέχρι και άπληστοι και αυτό εκτός απ’ όλα τα δεινά και την σπατάλη δυνάμεων, κάνει και τη ζωή μας ακόμη πιο περίπλοκη.
Ο απλός άνθρωπος δεν κάνει τη ζωή του ακόμη πιο περίπλοκη αλλά ακόμη πιο απλή. Δεν ανακατεύει, δεν συγχωνεύει πολλά προβλήματα μαζί αλλά κάνει το αντίθετο. Αναλύει και διασπά τα σύνθετα προβλήματα σε μικρότερα και απλούστερα ώστε να τα κατανοεί και να τα χειρίζεται καθένα ξεχωριστά και έτσι και ευκολότερα.

Ο απλός άνθρωπος απέναντι στα προβλήματα τοποθετεί απλές ξεκάθαρες ερωτήσεις: Που είναι το πρόβλημα; Τι με ενοχλεί; γιατί με ενοχλεί; Τι θέλω και τι δεν θέλω; Τι μέσα και τι πόρους διαθέτω για να το λύσω; Έχω τις γνώσεις και την εμπειρία κι αν όχι που θα τα αναζητήσω;
Ο απλός άνθρωπος έχει πάντοτε έτοιμες τις απαντήσεις σε τέτοιες απλές ερωτήσεις γι αυτό και μπορεί να τις ταιριάζει κάθε φορά σε κάθε του πρόβλημα. Ο απλός άνθρωπος είναι ξεκάθαρος μέσα του.

Η απλότητα είναι ένα ακόμη τέκνο της αυτογνωσίας.

Ο απλός άνθρωπος δεν έχει σύγχυση γύρω από το ποιος είναι και τι θέλει. Απλός είναι εκείνος που έχει επίγνωση των αναγκών του και των επιθυμιών που αυτές γεννούν. Έχει επίσης ξεκάθαρη επίγνωση των αρχών και των αξιών του καθώς και των πεποιθήσεων που αυτές συντηρούν. Ο απλός άνθρωπος δηλαδή ξέρει ποιες επιθυμίες του είναι θεμιτές και ποιες όχι με βάση τις αρχές, τις αξίες και τις πεποιθήσεις του.
Ξέρει λοιπόν τι θέλει και από αυτά που θέλει, ξέρει ποια μπορεί να επιδιώξει τώρα και ποια αργότερα. Έτσι βάζει στους σκοπούς του μια σειρά σπουδαιότητας και τους στόχους που θα εξυπηρετήσουν τον κάθε σκοπό, σε ένα ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα.Με δυο λόγια μπορούμε να πούμε ότι:

“Ο απλός άνθρωπος είναι ικανός να βάζει τάξη στη ζωή του αλλά και το φροντίζει διαρκώς ”.

Ο απλός άνθρωπος έχει ταυτότητα που την ορίζει ο ίδιος, έχει επίγνωση της δικής του αφετηρίας και του δικού του προορισμού, δεν περιπλανιέται ποτέ χωρίς πυξίδα κι όποτε συμβεί οι εξωτερικές περιστάσεις να τον εμπλέξουν στα περίπλοκα και δαιδαλώδη, εκείνος έχει πάντοτε δεμένο σε μιαν άκρη τον δικό του μίτο της Αριάδνης.

Στον απλό άνθρωπο, όλα μέσα του είναι ξεκάθαρα και διάφανα.Είναι άνετα ειλικρινής με τους άλλους αφού πρώτα μπορεί να είναι όσο γίνεται πιο ειλικρινής με τον εαυτό του (που είναι και το δυσκολότερο).
Δεν κρύβει τις προθέσεις του γιατί έχει ήδη κάνει τις επιλογές του.Δεν τον παιδεύουν οι φιλοδοξίες του γιατί δεν είναι λερωμένες με την απληστία.
Δεν ανακατεύεται σε παιχνίδια απληστίας και δεν μπερδεύεται μέσα σε παιχνίδια ανταγωνισμού. Αναγνωρίζει στον εαυτό του το δικαίωμα να θέλει πολλά, να θέλει μεγάλα και σπουδαία επιτεύγματα αλλά τα διεκδικεί με τον προσωπικό του αγώνα και με έντιμες απλές και αποτελεσματικές συνεργασίες. Δεν τα διεκδικεί από τα δικαιώματα των άλλων και δεν εκμεταλλεύεται ποτέ τους άλλους. Έτσι μπορεί και γίνεται επιτυχημένος χωρίς να κάνει τη ζωή του περίπλοκη.

Στο τρίτο και τελευταίο μέρος θα εξετάσω την αμοιβαιότητα εμπιστοσύνης στις διαπροσωπικές σχέσεις και μετά από αυτό μπορούμε μέσα από τον διάλογο αυτού του φιλόξενου ιστοχώρου, να εξετάσουμε όλοι μαζί το ίδιο, στην ανώτερη κλίμακα των σχέσεων πολίτη και πολιτείας.
Νίκος Νημάς.